Anders dan de saaie titel doet vermoeden hebben we weer heel wat spannende avonturen beleefd! Dit keer verhalen wij over het installeren van peilbuizen en de belevenissen van ons diepgaand onderzoek naar de verschillende aardlagen die men in Rwanda aantreft. Of iets oppervlakkiger gezegd: bodemonderzoek. Dat er hierbij complete zwarte gaten ontdekt zijn, willen wij jullie alvast niet onthouden. Ook komen de handige jongens van de werkplaats in dit stukje voor het eerst aan bod, maar recente ontwikkelingen beloven dat we nog wel meer stukjes aan hen zullen wijden in de toekomst.
Allereerst een korte uitleg over de wellicht onbekende term ‘peilbuis’ en de gebruiksfunctie ervan. Kortgezegd is een peilbuis niets anders dan een buis in de grond waarin je de grondwaterspiegel kunt peilen. De installatie ervan heeft wat meer voeten in de aarde, maar hierover later meer.
Net als in een waterlevelstation (zie de uitleg hiervan als 2e reactie op het stukje “Va Kansi (op z’n Frans)”) kun je in een peilbuis de variatie van het (grond)waterniveau meten met een ‘diver’. Hiervoor heb je dus een holle buis nodig, en die is hier op de markt snel gevonden: 6m PVC. Het water moet via de zijkanten van de buis echter wel naar binnen kunnen, dus daarvoor is een filter (‘screen’) nodig. Geen paniek, met een zaag en een paar blaren verder heb je binnen de kortste keren een meter PVC veranderd in een meter ‘screen’. Probleem is echter nog dat we juist niet willen dat zand en klei onze peilbuis betreedt. Hiervoor is echter professionele filterkous (vergelijkbaar met een nylonkous) aus Holland mitgebracht! En laten we vooral de beroemde gele tape van de VU niet vergeten om alle eindjes aan elkaar te tapen!
De holle buis moet aan de onderkant echter wel dicht zijn, en helaas blijkt een goeie ‘cap’ in heel Rwanda onvindbaar. Een paar uur op de markt, waarbij vele mislukte doppen, stoppen, holle electriciteitskapjes, plastic bakjes en zelfs enkele zware metalen ‘oplossingen’ de toets der kritiek niet weten te doorstaan, had namelijk niets opgeleverd. Gelukkig biedt beton altijd een waterdichte oplossing! Een beetje cement, gravel, water, een paar spijkers voor de stevigheid & fixatie (jaha Rob, daar denken wij Hollanders wel aan!) en een plastic flesje; 2 nachtjes laten drogen bij ons in de keuken, en klaar is Kees! Of beter gezegd: de peilbuis.
Rutger legt de laatste hand aan de peilbuis
Vele uren arbeid zijn er al in deze buis gestopt, en dan staat’ie nog niet eens in de grond; kun je nagaan! Voor het transport hebben we een solide Toyota 4-wheel drive (inclusief ervaren chauffeur) tot onze beschikking, en aangezien deze ‘projectcar’ al vele metertjes aan houten planken, stalen buizen en PVC-buizen met succes heeft weten te vervoeren (en dat over de meest onbegaanbare wegen!), zal ook het transport van onze 6m lange peilbuis, 2 kilometertjes over keurige asfaltwegen, geen probleem zijn. Een paar touwtjes en solide knopen en daar gaan we!
De chauffeur blijkt echter wat minder solide deze ochtend. Vol overtuiging weet hij de auto op het universiteitsterrein tegen de muur te parkeren. En onze peilbuis dan? Die ligt in gruzelementen op de grond. We bleken deze ochtend toch iets langer te zijn dan normaal... Jaha mr. Driver, "size does matter"... ook in Afrika!
Een restje van onze eens zo mooie peilbuis prijkt nu als trofee op het bureau in onze office
Enigszins verbouwereerd, maar zeker niet uit het veld geslagen (wat wil je, we waren nog niet eens in het veld gearriveerd…) gaan we terug naar huis om daar een tweede PVC-buis op te halen. Dat filter maken we ter plekke nog wel. “Nee Mr. Driver, we zij niet boos, we zijn alleen teleurgesteld!” Helaas kennen we dat woord nog niet in het Kinyarwandees…
Op de beoogde locatie aangekomen worden we al snel opgemerkt door een groepje werkloze mannen. Vrouwen hebben altijd wel wat te doen hier in Rwanda, ze spitten het land, wassen de kleren, halen het water, oogsten de gewassen of voeden de kinderen; altijd zijn ze aan het werk. En dit alles ook nog eens met een kindje op de rug gebonden! Mannen daarentegen zijn meer van de parttime-jobs, wachten op een klus, wassen de fiets/auto/motor of staan op een brug te kijken naar twee “Bazungu” in het water. Ook een hele klus!
Zo ook hier. Bij het arriveren van een goedgevulde Afrikaan op glimmende laarsjes en twee “Bazungu” (dat woord staat ongeveer gelijk aan “geld”) zien zij mogelijkheden voor het scoren van eenklusje. Ze verwachten gewoon dat wij wel werk voor ze hebben. Hongerig naar eten en dus hongerig naar werk; zo gaat dat hier…
‘Helaas’ willen de “Bazungu” dit klusje liever zelf opknappen. Het zetten van een boring en het installeren van een peilbuis is weliswaar zwaar en vies werk, maar is ook zeker iets wat zeer secuur moet gebeuren. En de enige manier om het goed te doen is door het zelf te doen! Je moet gewoon zelf voelen in welke bodemsoort je aan het boren bent: je moet het zand horen knarsen, de gravel horen kraken, het bereiken van de grondwaterspiegel moet je kunnen zien (en horen), het organisch materiaal in de bodem moet je kunnen ruiken (denk maar aan de rotte geur van veen of een stinkend moeras) en de zuigende klei moet je voelen. Je moet bovendien constant bepalen of en op welke manier je het beste verder kunt boren, daarmee rekening houdend met de normale ‘omgangsnormen’ van het dure boormateriaal. Oftewel “ikke zelf doen”!
Het kost de nodige moeite om Omar van dit alles te overtuigen, maar uiteindelijk worden de mannetjes, die overigens zonder overleg meteen bij aankomst alvast door Omar geregeld bleken te zijn, met lege handen naar huis gestuurd. Dat wil zeggen: ze hebben geen klus maar naar huis gaan ze niet! Uiteraard blijven de mannen lekker kijken naar onze voorstelling. Twee blanken in de modder; schitterend! Een kleine handradio wordt erbij gehaald, er wordt wat geschakeld totdat er uiteindelijk een zender gevonden wordt die niet alleen maar ruis geeft. Het publiek gaat er eens goed voor zitten!
Wij besluiten op onze beurt onze ‘negeer-modus’ maar weer eens aan te schakelen. In een overbevolkt land vol overgeïnteresseerde mensen hebben wij ons noodzakelijkerwijs al vrij snel een bepaald ‘gedrag’ aangeleerd waarbij we alles en iedereen om ons heen vergeten en gewoon ons eigen ding doen. Daarbij de tientallen mensen die over onze rug meekijken negerend; evenals de vele opmerkingen over Bazungu-dit en Bazungu-dat. We verstaan en begrijpen ze toch niet, en we zijn er inmiddels al aan gewend dat we een ‘attractie’ zijn; ongeacht hoe saai onze ‘act’ ook is.
Deze boring blijkt echter minder ‘boring’ te zijn, want wat we op onze weg naar beneden allemaal tegen komen is heel anders dan we in Nederland gewend zijn! Even leuk een podzolbodempje naar boven draaien is er hier niet bij!
Een keiharde ondefinieerbare mengelmoes van opgedroogde klei, aan elkaar gekitte zandkorrels en stukjes gravel, waar je met je boor slechts met de allergrootste moeite doorheen komt, wordt hier afgewisseld met hele zachte lagen waar je zo doorheen schiet zonder materiaal naar boven te halen, om vervolgens weer op een keiharde gravelbed te stuiten. En wat te denken van een kleine pikzwarte kleilaag, die als stukken ‘rubber’ aan de buitenkant van je boor omhoog gedraaid wordt?! Vaag spul hier!
Het resultaat is in ieder geval dat er voor het installeren van een peilbuis wel enkele uurtjes geboord moet worden, en het is letterlijk vechten voor elke centimeter.
Ook bij het boren geldt: "size does matter"! Hoe dieper hoe beter!
ff die boor de grond in rammen!
Het klassieke beeld: de studenten keihard aan het werk, en de docent die belangrijkere dingen te doen heeft...
Helaas nam Stefan niet op; dan de studenten maar even helpen met het uitleggen van het bodemprofiel!
Uiteraard moet je er ook eens goed voor gaan zitten om te bekijken wat voor verschillende lagen je allemaal naar boven haalt met zo'n boring!
Gelukkig komt er af en toe een kratje 'Fanta' voorbij-fietsen, en kunnen we onze uitgeputte en uitgedroogde lichamen van een nieuwe voorraad suikers voorzien!
Als uiteindelijk het boorgat diep genoeg bevonden wordt, is het tijd om de definitieve lengte en diepte van je screen te bepalen en vervolgens de peilbuis te installeren. De screen van je peilbuis moet uiteraard in de meest (water)doorlatende laag van je boring gemaakt worden (water uit een kleilaag proberen te trekken heeft bijvoorbeeld totaal geen zin), en dit betekent soms dat er weer een klein deel van je boorgat dichtgegooid moet worden. Voor de omstanders is dit altijd weer een momentvan totale verbijstering, als ze zien dat het gat wat zojuist met zoveel bloed zweet en tranen gemaakt is, weer voor een deel wordt dichtgegooid. Sowieso is zo’n boring natuurlijk belachelijk, omdat er hier in Rwanda helemaal geen goud te vinden is! En water kun je net zo goed uit de rivier halen; toch?! Rare bazungu!
Wat voor ons echter tot een totale verstandsverbijstering leidt, is de constatering dat het boorgat voor geen meter meer dicht te krijgen is! Na
Uiteindelijk hebben we besloten om er dan maar
"Hang 'm er maar in, jongens!"
"en dan goed doorduwen"
Beetje cement erbij en klaar! Nouja, bijna...
Om diefstal en vandalisme te voorkomen hebben we ook voor de peilbuizen een stevige constructie van beton en een stalen ‘casing’ moeten bedenken om alles goed af te sluiten. Dit klinkt makkelijker dan het is…
Na wat brainstormsessies, constructietekeningen en een hele dag op ‘de markt’, waarbij tientallen winkeltjes zijn afgeshopt, hebben we uiteindelijk een 6m lange stalen drinkwaterbuis gekocht voor veel te veel geld (dat was het enige wat de juiste diameter had, wat niet meteen uit elkaar viel en behoorlijk hufterproof is). Maar dan ben je er nog niet! Deze buis moet vervolgens nog op maat gesneden worden (dit lukt niet ff met een ijzerzaagje), maar hiervoor hebben ze op de NUR een hele handige werkplaats! Hier zijn wij inmiddels kind aan huis, en de jongens die hier werken zijn hier maar wat blij mee: geld!
Alleen de jongens van de werkplaats hebben uiteraard geen goede cirkelzaag meer. Ook deze moet dus gekocht worden (weer een ochtend verder). Voor het afsluiten van deze buis is een handig en inmiddels algemeen geaccepteerd systeempje (naar Hollands model) ontwikkeld (ook gebruikt voor de waterlevelstations), maar over het fixen van de buis in het beton zijn de meningen verdeeld. Ondanks eerdere teleurstellende resultaten zijn de jongens van de werkplaats nog steeds van mening dat er allemaal pootjes aan de buis gelast moeten worden (die vervolgens weer makkelijk afbreken leert de ervaring ons). De jongens van de werkplaats zijn echter dol op lassen, dus dat is wat er moet gebeuren! (naar later blijkt is dit vooral omdat ze dan heel veel geld kunnen vragen voor de gedane arbeid). Wij zijn echter van mening dat 3 spijkers en 3 gaatjes een veel steviger en goedkoper resultaat oplevert. Alleen maar 3 gaatjes boren is voldoende; al die andere arbeid is onnodig!!!
Tot in den treurnis proberen wij dit aan Omar uit te leggen (die hierover vervolgens werkelijk urenlang met de jongens over communiceert; maar ja, alles in het Kinyarwandees, dus geen idee waar ze over discussiëren en of ze het snappen). Praatjes maken geen gaatjes, kom op jongens!
Uiteindelijk lijkt het erop dat ze het willen begrijpen, en de jongens gaan aan de slag (Over de toestanden in deze werkplaats misschien later meer. Laten we het voor nu kort samenvatten met de opmerking dat de Arbodienst hier maar beter niet langs kan komen…) Over een dag kunnen we terugkomen, en is er 1 prototype klaar! (het leek ons beter om niet meteen 18 van deze dingen te laten maken; je weet maar nooit met deze jongens, en laten we alsjeblieft eerst eentje in het echt proberen!) Waarom ze er een hele dag voor nodig hebben wordt ons niet duidelijk.
De volgende dag komen we terug, en vol trots laten ze ons het eerste prototype zien. Tot onze grote verbijstering blijken er toch gewoon weer allemaal rare pootjes aan onze mooie buis gelast zijn. Eigenwijze kerels! De situatie wordt alleen maar schrijnender als Omar zich vervolgens bij ons komt beklagen dat die jongens toch zoveel geld vragen voor 1 zo’n klein klusje! Tsja…..
Dezelfde toestanden herhalen zich ook deze dag weer (urenlange onverstaanbare discussies), maar we weten uiteindelijk alle aanwezigen te overtuigen om nu toch ook gewoon eens 3 gaatjes voor ons in dat buisje te boren! Die spijkers kopen we zelf wel!
De jongens van de werkplaats komen nog met allerlei bezwaren, maar uiteindelijk beloven ze tegen hun zin in om dan toch maar eens zo’n casing naar Hollands model te proberen. Uiteraard zijn ze hier nog wel een dag mee bezig…
Weer een dag verder komen we tegen 12en aan bij de werkplaats (we moesten eerst nog wat cement kopen op de markt), maar helaas blijkt er niemand aanwezig te zijn. Dat ook nog!
Lunchtijd is een vrij ruim begrip hier, en duurt hier toch wel van 12.00 tot 14.00, vertelt Omar. We besluiten dan zelf ook maar wat te gaan eten ergens, waarna we in de middag weer terugkomen. Het ongelofelijke is gebeurd: er is een buis afgezaagd en er zijn 3 gaten in geboord waar precies 3 spijkers doorheen kunnen!
Eindelijk is ‘onze’ casing dan echt klaar, en met twee verschillende prototypes zijn we dan nu eindelijk in staat om peilbuizen te maken (en te beschermen). Eerst maar eens in de praktijk testen of de hele constructie überhaupt wel werkt en of er nog verbeteringen gemaakt moeten worden, dachten wij zo.
Dat Omar inmiddels al opdracht gegeven heeft om de hele 6m buis aan stukken te zagen en nu meteen 18 van zulke casings te maken komt, dan toch wel als een verassing uit de lucht vallen. Gelukkig weten we dit nog ongedaan te maken. Misschien gaat dat boren wel heel moeizaam en is het installeren van een peilbuis wel onmogelijk hier. Dan zit je daar met 18 mooie casings ter bescherming… ja, van wat?
Tot nu toe zijn er echter 3 redelijk succesvolle boringen geweest, waardoor er nu toch 3 peilbuizen in een schitterend metalen ‘huisje’ staan te schitteren in het Rwandeze landschap. “Kijk ze shjainuh!”
Een metalen casing ter bescherming van de buis, beton (wat nog moet drogen) om het te fixen, een plaatje en een slot om de buis af te sluiten, een plastic flesje tegen de regen en een GPS voor de schaal.
Deze peilbuis werd mede mogelijk gemaakt door het boorteam
(niet op de foto: de fotograaf Omar)
jullie zijn wel lekker bezig he..?!
BeantwoordenVerwijderen